Co każdy rodzic powinien wiedzieć na temat dysplazji bioderek?

Rozwojowa dysplazja stawu biodrowego jest jedną z najczęściej występujących wad wrodzonych u dzieci.

Co właściwie oznacza to trudne słowo „dysplazja”?

Są to zaburzenia w procesie dojrzewania i kształtowania się danej tkanki czy struktury. Bezpośrednia przyczyna nie do końca jest wyjaśniona, ale są pewne czynniki, które stwarzają ryzyko wystąpienia wady.

Co może zwiększać ryzyko wystąpienia dysplazji stawów biodrowych?

• wrodzone podwichnięcie przedporodowe (do uszkodzenia stawu doszło w brzuchu mamy),

• okołoporodowe/poporodowe podwichnięcie,
• ułożenie miednicowe (dziecko skierowane jest pośladkami w dół, czyli rodząc się najpierw
  wyłaniają się pośladki),

Na tym obrazku maluch ułożony jest w brzuchu mamy główką w dół.

Na tym obrazku maluch ułożony jest miednicowo, czyli pośladkami w dół.

• ograniczona przestrzeń w macicy (czyli też ciąża bliźniacza, małowodzie),
• uwarunkowania genetyczne (dysplazję 4-5 razy częściej diagnozuje się u dziewczynek – jest to związane z „bardziej rozluźnionymi, rozciągliwymi” więzadłami; większe prawdopodobieństwo występowania dysplazji jest u dzieci tych rodziców, którzy sami mieli dysplazję lub/i których pozostałe dzieci ją miały/mają),

• wpływ hormonów matki (na kobietę w ciąży i podczas porodu działa hormon, który wpływa
  na rozluźnienie więzadeł, aby ułatwić dziecku przejście przez kanał rodny; te hormony
  działają również na niektóre wrażliwe dzieci będące jeszcze w łonie matki).

Czy wiecie, że do zwiększenia ryzyka wystąpienia dysplazji stawów biodrowych może prowadzić również nieprawidłowa pielęgnacja niemowlęcia?

• taka sytuacja ma miejsce na przykład w przypadku krępowania ruchów dziecka w ustawieniu wyprostowanych nóżek podczas otulania. W niektórych krajach takie otulanie jest zakorzenione w kulturze. W czasie ruchu wyprostu w stawie nie dochodzi do centralizacji głowy w panewce, a to jest niezwykle istotne w procesie dojrzewania stawu. Warto też zwrócić uwagę na prawidłową pozycję malucha w chuście/nosidle. Nóżki powinny znajdować się w zgięciu, odwiedzeniu i rotacji zewnętrznej :). W przeciwnym razie (gdy nóżki wiszą wyprostowane), głowa kości udowej nie centralizuje się w panewce.

Krótka lekcja anatomii! Dużo słyszymy o CENTRALIZACJI GŁOWY KOŚCI UDOWEJ W PANEWCE. Ale co ona oznacza?

Staw biodrowy zbudowany jest z dwóch części: z kulistej głowy kości udowej i z panewki stawu, zlokalizowanej na kości biodrowej (ogólnie na miednicy).

Cały staw otoczony jest bardzo silnymi więzadłami. To, co jest ważne w budowie stawu to centralizacja głowy kości udowej w panewce. Oznacza to, że głowa kości udowej musi być położona centralnie w panewce, żeby staw mógł rozwijać się prawidłowo.

Każdorazowe wysunięcie głowy kości udowej z panewki może uszkadzać staw.

Zdarza się też, że prawidłowo zbudowany staw ma cechy niestabilności. Jest to niebezpieczna sytuacja, ze względu na ryzyko zwichnięcia stawu podczas snu, kiedy dziecko jest rozluźnione.

Kiedy wykonywane jest USG bioderek?

Badanie USG w Polsce nie jest w standardzie badań wykonywanych wszystkim noworodkom (czyli w pierwszym miesiącu życia). Amerykańska Akademia Pediatrii (2000) rekomenduje wykonywanie badania fizykalnego wszystkim noworodkom pod kątem nieprawidłowości w obrębie stawów biodrowych. Diagnostyka w kierunku wykrycia nieprawidłowości w stawach biodrowych w Polsce wykonywana jest w okolicach 6. tygodnia życia.

Lekarz wykonuje badanie USG bioderek (maluch leży na boku). Wynik z badania ultrasonograficznego podawany jest w skali wg Graf’a, która składa się z kilku grup w zależności od stopnia dojrzałości i położenia głowy kości udowej względem panewki.

Co oznaczają liczby i litery, które po badaniu podaje nam lekarz?

Co jeszcze sprawdza lekarz?

• długość nóżek
• symetrię fałdów pośladkowych lub udowych
• zakres odwiedzenia w stawach biodrowych

Leczenie rozwojowej dysplazji stawu biodrowego zależy od stopnia dojrzałości i od wieku. Do 12. tygodnia życia grupy IIa i IIb poddawane są wyłącznie profilaktyce. Jak ta profilaktyka wygląda w praktyce?

Co rodzic może zrobić w domu? Profilaktyka w przypadku grupy IIa i IIb do 12. tygodnia życia polega na:

• zapewnieniu jak największej swobody ruchu

• niekrępowaniu ruchów (unikamy ciasnych ciuszków, bujaczków, leżaczków, które bardzo
  ograniczają ruchy)
• unikaniu tych ruchów, które mogą prowokować zwichnięcie → nie ciągniemy za nóżki
  podczas przewijania, staramy się nie zbliżać do siebie kolanek dziecka i nie układać nóżek w wyproście i rotacji wewnętrznej, czyli kiedy kolanka są blisko a stopy daleko)

Tak powinno wyglądać prawidłowe przewijanie malucha.

• jak najczęstszym układaniu dziecka na brzuszku, żeby mogło doświadczać ustawienia stawu w zgięciu, odwiedzeniu i rotacji zewnętrznej (wtedy elementy stawu są do siebie najbardziej zbliżone, głowa stawowa położona jest centralnie w panewce) → możemy kłaść malucha na naszej klatce piersiowej:). W leżeniu na brzuszku nie dociskamy kolanek do podłogi!!!

• stosowaniu takich sposobów noszenia, które pozwolą kontrolować odwiedzeniowe ustawienie bioder, np. pozycja fasolki z objęciem nóżki dalszej od naszego ciała
• wizycie u fizjoterapeuty, który pokaże proste ćwiczenia wspierające odpowiedni rozwój bioderek (najczęściej są to ćwiczenia wg metody Trójpłaszczyznowej Terapii Stóp)

Szerokie pieluchowanie w przypadku niedojrzałych jeszcze bioderek???

Bardzo często zalecane jest szerokie pieluchowanie jako profilaktyka dysplazji bioder, jednak jest to kłopotliwa procedura, bo sztywna pielucha (lub kilkakrotnie złożona pielucha tetrowa) zwyczajnie się zsunie i nie spełni swojej roli, a w dodatku wymusi takie ustawienie miednicy, które utrudnia pracę mięśniom brzucha, a jak wiemy – ustawienie miednicy jest kluczowe w kontekście prawidłowego rozwoju.

A co jeśli lekarz zdiagnozuje „coś więcej” niż tylko fizjologiczną niedojrzałość?

Od typu IIc staw biodrowy trzeba poddać terapii, natomiast po 12 tygodniu także grupa IIa i IIb kwalifikuje się do leczenia. W leczeniu dysplazji stawu biodrowego typu II stosuje się zaopatrzenie ortopedyczne:

• szelki Pavlika (najczęściej stosowane),
• rozwórkę Koszli,
• poduszkę Frejki.

W przypadku III i IV typu, kiedy elementy stawu zostały rozłączone, dokonuje się nastawienia bioderka w znieczuleniu ogólnym. Jest to scenariusz dla dzieci do 6. do 9. miesiąca życia, ponieważ im później wada zostanie zdiagnozowana, tym rokowanie jest gorsze. Wtedy leczenie może wymagać zabiegu chirurgicznego. Czas leczenia zależy od wieku dziecka w momencie rozpoczęcia stosowania zaleceń lekarskich i od stanu więzadeł utrzymujących elementy stawu w odpowiedniej i stabilnej pozycji.

Więcej informacji na temat prawidłowej pielęgnacji malucha (tego, jak nosić, podnosić, przewijać, kąpać, karmić, odbijać i ubierać niemowlaka) znajdziecie w e-booku „Fizjodzidziuś – przepis na udany rozwój w pierwszych miesiącach życia”. Jest to kompendium wiedzy dla przyszłych i świeżo upieczonych rodziców :).

E-booka możecie zamówić TUTAJ.

Źródła:

1. Webinar dot. rozwojowej dysplazji stawów biodrowych, Sławek Morel, 2021
2. Książek-Czekaj A, Wiecheć M, Bąbik K, Dysplazja stawu biodrowego – część 1,
   Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja, dostęp 15.11.2021
3. Książek-Czekaj A, Wiecheć M, Bąbik K, Dysplazja stawu biodrowego – część 2,
   Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja, 15.11.2021
4. Paton RW, Screening in Developmental Dysplasia of the Hip (DDH), The Surgeon (2017),
5. Shaw BA, Segal LS, AAP SECTION ON ORTHOPAEDICS. Evaluation and Referral for
   Developmental Dysplasia of the Hip in Infants. Pediatrics. 2016
6. https://hipdysplasia.org/developmental-dysplasia-of-the-hip/causes-of-ddh/, dostęp 13.01.2021

Źródła rycin:

Rycina 1: https://hipdysplasia.org/developmental-dysplasia-of-the-hip/causes-o

Rycina 2: https://hipdysplasia.org/developmental-dysplasia-of-the-hip/causes-of-ddh/

Rycina 3: https://whenithurtstomove.org/wp-content/uploads/Normal-Hip.jpg

Rycina 4: https://theconversation.com/is-hip-dysplasia-in-my-newborn-something-to-worry-about-61901